Menisküs Rahatsızlığı ve Tedavisi
Vücudun yükünü taşıdıkları için zorlanarak aşınıp yıpranmaya başlayan dizlerin, travmalara karşı da dirençleri az olduğundan sık ve kolay zedelenir. Travma sonunda genellikle değişik ölçüler içinde olmak üzere ağrı, şişlik ve hareket kısıtlılığı,takılma,kilitlenme gibi şikayetlerle ortaya çıkan klasik tablo için, zedelenmenin dizin hangi bölümünde olduğunu hemen kestirmek de kolay değildir. Zedelenme, menisküslerde, iç, dış ve çapraz bağlarda, kondiller arası çıkıntılarda, patella da, eklemin sinovyal tendonlarıyla kemiklerin yapışma yerlerinde olabilir. Bu nedenle travma sonunda dizindeki bir yakınma ile gelen hastada, tüm bu olasılıklar gözönünde bulundurulmalıdır. Ancak bu zedelenmeler arasında en sık görüleni, menisküs yırtılmalarıdır.
Menisküs zedelenmelerinin ve yırtıklarının nedeni olarak gençlerde ve sporcularda öncelikle travma görülmekte olup, 45 yaş üzeri kişilerde ise kireçlenme (yılların etkisiyle aşınma yıpranma) ve aşırı kilo gözlenmektedir. Genç hastalarda uzunlamasına ve derin yırtıklar,yaşlılarda saçaklanma ve yatay yırtıklar oluşur.Yırtığın tipine göre diz kilitlenebilir.İç bağa yapışık ve az hareketli olan iç menisküs dış menisküse oranla 5-6 kere daha sık zedelenmekte ve zedelenmenin büyüklüğü genellikle, travmanın şiddeti ile orantılı olmaktadır.
Oluş Mekanizması ve Teşhis: Akut travmalardaki menisküs zedelenmeleri ve yırtıkları genellikle ayak sabit olarak yere basarken dizin aniden içe veya dışa dönmesinde, menisküsün femur kondiliyle tibia arasında sıkışıp ezilerek yırtılması ile oluşur. Dönme içe olur ve aynı anda bacak abduksiyon durumuna gelirse, iç menisküs yırtılabileceği gibi, birlikte ön çapraz ve iç yan bağda zedelenebilir. Bunun tersi bir mekanizma ile de dış menisküs ezilerek yırtılabilir.
Menisküs zedelenmelerinde 3 ana belirti : ağrı, şişlik ve eklem kilitlenmesidir. Ancak bu belirtiler diz bağları, sinovyal zar yada kemiğin zedelenmelerinde de olabilir. Muayenede Mc Murray ve Apley testleri önemlidir.Radyolojik olarak MR tetkiki ve gerekirse artroskopi yapılır. Ancak MR tetkiki tek başına teşhis veya tedavi yöntemi belirleyicisi olmayıp muayene ile birlikte değerlendirilmelidir.Çünki bazen MR sonucunda menisküs yırtığı çıkmasına rağmen ağrının asıl sebebi yırtık olmayabilir.Hiç bir ağrısı olmayan birine bile MR çekildiğinde bazen menisküs yırtığı çıkabilir.Yani dizi ağrıyan hastanın MR’ında yırtık görüldüğü için muayene etmeden hemen artroskopi (ameliyat) yapılırsa ve ağrı nedeni başka bir hastalıksa tabi ki hasta ameliyattan fayda görmeyecektir. Bu nedenle öncelikle ayrıntılı muayene çok önemlidir.Ancak muayene ve MR bulguları uyumlu ise teşhiste değer taşır. Ayrıca her menisküs yırtığında tedavi ameliyat değildir.Her diz ağrısının nedeni de menisküs değildir.
Tedavi: Menisküsteki zedelenmenin ve yırtığın derecesine,akut veya kronik oluşuna, luksasyon veya parçalanmanın ölçüsüne ve birlikte olan öbür zedelenmelere bağlı olarak tedavi şekli değişir.
Akut hafif zedelenmeler ve yırtıklarda 3-4 gün soğuk uygulama, esnek bandaj ile istirahat, quadriceps izometrik egzersizleri ile menisküsler iyileşebilir.Menisküs;yırtığın 5mm den küçük olması ve tam olmayan bir yırtık durumunda kendiliğinden iyileşebilir (menisküs kendini yenilemez fakat küçük yırtık bir miktar kapanabilir)ve ameliyat gerektirmeyebilir.
Orta derece akut zedelenmeler ve yırtıklarda diz içindeki sıvı boşaltılır. Parmaklardan uyluk ortasına kadar alçıya alınır ve 5-6 gün sonra hasta yere bastırılmadan koltuk değneği ile yürütülür. Alçı 3-4 hafta kalmalıdır. Alçı çıkarıldıktan sonra uygun bir ısı uygulaması, masaj ve aktif egzersizlerde 3-4 hafta sürmelidir. Şikayetleri devam ederse ameliyat düşünülmelidir. Bacak alçı içindeyken, atrofiyi engellemek için izometrik egzersizler sürdürülmelidir.
Akut ağır zedelenmeler ve yırtıklarda, yani menisküsde tam yırtık veya kayma varsa yada diz bağlarında da zedelenme olmuşsa, bacak atele alınıp hastaneye gönderilir ve ameliyat yapılır. Ameliyatın hemen ertesi günü quadriseps izometrik egzersizleri başlanmalıdır. Egzersiz öncesi yapılacak ısı uygulaması, hastanın egzersizleri daha kolay yapmasını sağlar.
Genel olarak genç ve aktif yaşantılı bir hastada mekanik menisküs belirtileri (dizde kilitlenme,takılma)ve travmayla gelişen akut yırtık olduğunda öncelikle ameliyat düşünülür.Yaşı özellikle 45’in üzerinde olan,mekanik menisküs belirtileri (takılma,kilitlenme) olmayan hastalarda ise öncelikle buz tatbiki,ağrı kesici ilaçlar ve medikal egzersizlerle tedavi düşünülür.Diz çevresi kaslarının kuvvetlendirilmesi,fazla kiloları varsa verilmesi,yokuş - merdiven kullanmaktan ve dizleri aşırı zorlayacak sporlardan kaçınmaları, gerektiğinde fizik tedavi (manuel terapi veya aletli fizik tedavi) ve eklem istirahati uygulanması hastalığın nüksünü önlemek açısından çok önemlidir.Hafif veya orta düzey menisküs rahatsızlıklarının fizik tedavisinde manuel terapi (mobilizasyon,traksiyon,maniplasyon)ve medikal egzersiz oldukça iyi sonuçlar vermektedir.Dizlerdeki ağrı ve hareket kısıtlılığında etkili olan manuel terapi, hastalığın derecesine ve hastaya bağlı olarak genelilkle 4-8 seans (haftada 1-2 seans olarak)uygulanmaktadır.
Menisküs ameliyatı geçirenlerde,eğer ki diğer yapılarda problem yoksa ve sadece menisküs’e tıraşlama veya rötüş benzeri bir işlem yapılmışsa hasta 3-4 gün içinde yürüyebilir ve 3-4 hafta içinde de aktif hayatına geçebilir. Menisküs tamiri yapıldıysa 3-4 ay içerisinde aktif spor hayatına dönebilir.Ayrıca menisküs ameliyatı geçiren bazı kişilerde de operasyon sonrası ağrı ve hareket kısıtlılığı olabilmektedir.Bu durumda da manuel terapi ve medikal egzersiz programı uygulanmasından hastalar yarar görmektedir.
Menisküs rahatsızlığı nedeniyle hangi tedavi uygulanırsa uygulansın sonuçta; kişilerin daha sonra sıkıntı yaşamaması için menisküs egzersizlerini ve diğer bacak kaslarını güçlendirici egzersizleri yapması önemlidir.Medikal egzersizlerin ihmal edilmemesi,kilo kontrolü ve günlük yaşam aktiviteleri ile ilgili önerilere uyulması gerekir.